Welkom! Programmamaker, schrijver en documentair journalist Michiel Driebergen (32) werkt voor Radio 1 en landelijke dag- en weekbladen. Enkele maanden per jaar woont hij in Lemberg / Lviv / Lwów / Lvov (west-Oekraïne), als chroniqeur van de terugkeer van Midden-Europa. Afgelopen jaar verscheen het boek "De Joden van Lemberg". Werkt momenteel aan een boek over de toekomst van Lviv. Luister, huur me in voor een opdracht, of als stadsgids: mdriebergen AT hotmail.com 0038 098 316 3233 of @3bergen

dinsdag 19 juli 2011

Milo Anstadt 1920 - 2011

Zijn huis rook naar het huis van m’n grootouders. Hij rook naar mijn grootvader. We spraken Pools, totdat ik mijn tong brak. Ooit was hij teruggeweest in Lwów, zijn geboortestad. “Zelfs ons huis was er nog. De hele stad. Maar wij waren allemaal verdwenen.” Van zijn joodse afkomst, waarover hij in ‘Kind in Polen’ verhaalt, wilde hij niets weten. Milo was een Pool. Een échte: hoffelijk, gehard, veeltalig en wereldwijs. Breekbaar, maar vitaal. Een Pool uit Lwów. Niet uit Lemberg, zéker niet uit Lviv: uit Lwów. Waar is het Europa van toen gebleven? Ik wilde zo graag met hem terug naar Lwów. Maar een mensenleven gaat te snel, ook al word je 91 jaar. En wij, we vergeten zo snel. (foto: NRC)

7 opmerkingen:

  1. goed dat je hem nog ontmoet hebt!
    groetjes, Mariana

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Mooi geschreven!

    Groet,

    Rosalie Anstadt (kleindochter Milo)

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Milo Anstadt kwam voor mij precies op tijd.

    Aanvankelijk was het zomer 1989 in Amsterdam, ik raakte hevig verliefd op een Pools meisje; drie weken later slaagde de Ronde-Tafelconferentie in Warschau; weer een maand later zat ik in het vliegtuig naar mijn nieuwbakken Oost-Europese zoetelief die in Kraków woonde, op weg naar een land waarvan ik hoegenaamd niets wist behalve dat het arm was en dat er oude vrouwtjes met takkenbossen op hun rug over modderige zandweggetjes liepen door donkere bossen. Vraag me niet waarom, maar dat was mijn archetypische beeld van Polen. Niet helemaal bezijden de waarheid, zo bleek, maar Polen bleek zoveel méér.

    Polen bleek ook een mysterieus land voor een Nederlandse jongen die wel een universitaire opleiding deed, maar op school nooit een snars over Polen had gehoord. Er valt veel te leren en te begrijpen over Polen. Het wonderlijke is dat je dan en passant ook veel leert over Nederland - en over jezelf.

    In maart 1990 bezochten zoetelief en ik het Muiderslot. De Nederlandse rondleidster aldaar vernam dat mijn verkering Pools was, en reageerde met: "Póóls! Het land van de antisemieten!". Dat werd verder dus een gezellige rondleiding.

    Twee maanden later kwam een Amerikaanse zakenman van joodse komaf, die ik een half jaar lang Nederlands had onderwezen, bij ons thuis eten. Tijdens het inschenken van de wijn liet hij zich ontvallen dat hij geen antisemitischer land dan Polen kende, en dat het hele land wat hem betreft van de aardbodem kon verdwijnen. Ook een wat ongemakkelijke situatie, nog eens versterkt doordat ik hem had leren kennen als een verder zeer aimabele man. Er zat opeens een olifant aan tafel.

    In juni gingen wij eten bij een boezemvriend van me, die een nieuwe liefde in zijn leven had. Deze nieuwe liefde wist te melden dat de Polen hun eigen joodse bevolking eigenhandig naar de gaskamers hadden geduwd, en dat mijn zoetelief het niet in haar hoofd moest halen om dat te ontkennen, dan maakte ze het alleen nog maar erger. Een onbegrijpelijke Nederlandse heftigheid daalde neer op het hoofd van zoetelief, die daar toch echt niet om gevraagd had.

    Zo leerde ik aan de hand van Polen ook de Nederlanders een beetje beter kennen.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Op dat moment kwam Milo Anstadt met zijn 'Polen en Joden' (Contact, Amsterdam, 1990) dus erg op tijd. Het boek was een eye-opener, niet alleen door de historische informatie die het bevatte, maar juist ook door de bewonderenswaardig gebalanceerde wijze waarop Anstadt de moeilijke kwesties bespreekt, de angst, trots en de hypocrisie die dit thema altijd besmetten, van alle kanten, zowel in als buiten Polen. Een erg leerzaam boek dat ik al 20 jaar in mijn hart meedraag.

    Ik noem uit mijn hoofd drie voorbeelden: van de twee Poolse werklui die al jarenlang dagelijks met elkaar klussen, en elkaar nog met 'meneer Jan' en 'meneer Pieter' aanspreken. Of het het beeld van het schuim op de rivier die ons het zicht op de onderstroom ontneemt, een metafoor voor onze neiging om mensen en volken te beoordelen op wat de 'scum of the nation' doet. Tot slot het antwoord van Poolse Solidariteit-voorman Geremek op de vraag of hij een jood is: "Helaas niet".

    Daarna ben ik andere boeken van Anstadt gaan lezen, vooral zijn autobiografische romans. Met tussen de regels door hetzelfde wijze begrip voor de 'condition humaine', een begrip dat toch niet te bang is om te oordelen en geoordeeld te worden.

    Verder had ik maar weinig mensen die mijn zorgen over en interesse in dit thema konden delen. Dus ik kan wel zeggen dat Milo Anstadt mijn leven op dit belangrijke punt heeft bepaald en verrijkt. Ik heb hem nooit ontmoet, om hem te kunnen bedanken; hooguit een keer 'in het echt' gezien bij de premiere van Wajda's 'Pan Tadeusz' in de RAI. Maar hij had al genoeg belangstellenden om zich heen, van de Stichting Nederland-Polen.

    Wel hoop ik dat ik iets heb kunnen bijdragen aan de verspreiding van zijn werk 'Polen en Joden' door in de jaren negentig stukken er van te vertalen en deze te publiceren in een H-LIST die ik toen volgde, een soort e-maillijst voor historici over de Holocaust. De betreffende fragmenten uit het archief daarvan vind je hier: http://bit.ly/oOPEho. Ik kocht nog een extra exemplaar dat ik verstuurde naar een Amerikaanse deelnemer die een beetje Nederlands las.

    Twintig jaar lang heb ik langs de Amsterdamse Stadionkade gefietst met de gedachte: misschien kom ik hem wel tegen. Ik kwam hem nooit tegen. Nu kom ik hem zeker nooit meer tegen. Maar erg is het niet, ik denk dat de heer Anstadt een bewogen, interessant en lang leven heeft mogen leven. En we hebben zijn boeken nog. Dat is toch mooi.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. En o ja, met het Poolse meisje ben ik a.s. augustus al weer 21 jaar getrouwd. Naar het Muiderslot zijn we nooit meer geweest.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. @Mariana: zeker!
    @Rosalie: veel dank, je reactie stel ik enorm op prijs
    @Michel: mooi verhaal, hartelijk dank. site gespot! (contact via twitter)

    BeantwoordenVerwijderen
  7. mooi stukje, mooie figuur. RIP - Maarten

    BeantwoordenVerwijderen

Waarom Lviv?

Mijn foto
Lviv - Lvov - Lwów - Lemberg - Leopolis, Galicië, Ukraine
Lviv is het centrum van alles. Wie het aandurft in de spiegel van Lviv te kijken, zal misschien Europa kennen. De inwoners van Lviv zijn Europese burgers onder een Moskou-gezinde regering. Zij zijn katholiek en pausgezind, maar leven naar de oosterse riten. Hier wonen voormalige Sovjetburgers in de teloorgang van Weense architectuur. Hier zijn de bouwlieden van de rijkdom - Polen en Galicische joden - van de aardbodem weggevaagd. Maar de gebouwen staan er nog, op de grove kartelrand van het westerse Europa – in het grensland bij uitstek: Oekraïne. Het zijn Europeanen die hier wonen. In de angstvallige hoop dat hun Lviv - na het EK Voetbal 2012 - opnieuw de poort naar het Oosten zal worden. In Lviv kijk ik in de spiegel. Zal ik verhalen over wat ik zie. Op deze blog, met filmpjes, in kranten, weekbladen en op de radio. Over de dramatische geschiedenis, het moeizame heden, maar ook over grote verwachtingen. Over de omgang met erfgoed, de nabije grens met Europa, het harde bestaan en... wat we eigenlijk met hen te maken hebben, met die Oekraïners. Of zij met ons. Hoe dan ook, met het oog op Lviv/Lemberg richt ik de blik op Europa.. op onszelf.

Twitter

Volgers