Razendsnel

De oude Habsburgse binnenstad verandert razendsnel. Vrijwel dagelijks kom ik een nieuw restaurant of café tegen. Alles voor de toeristen, die tijdens het EK Voetbal 2012 de stad hebben ontdekt. Tot verdriet van veel inwoners van Lviv, die langzamerhand de binnenstad de rug toekeren. De middenstanders – kappers, slagerijtjes, boekwinkeltjes, handeltjes in produkti – worden uitgekocht. De remont-zaakjes, waar je voor een appel en een ei je paraplu laat repareren, vind je alleen nog op binnenplaatsen. Dit handwerkwinkeltje op het centrale marktplein zet ik juist op tijd op de foto. Net als de tram, waar nu nog mensen in zitten op weg van werk naar huis… maar straks van het ene naar het andere vermaak.

Leeg.

Daar staat 'ie dan. Speciaal gebouwd voor het EK Voetbal. De Arena Lviv. Leeg... Drie EK-wedstrijden uitverkocht. Driemaal anderhalf uur, een kolkende massa voetbalfanaten, vanuit de ruimte zichtbaar als een energiek kloppend hart, het centrum van de wereld, een wonder van toegankelijkheid en technisch vernuft. Maar nu? Geen levende ziel. Twee bewakers vervelen zich stierlijk. De kleine eredivisieclub FC Karpaty kan de huur niet betalen. De fans willen geen voetbal kijken aan de snelweg. In de krant doet de stadionchef suggesties. Concerten! Maar welke ster komt naar Lviv? Business-meetings! Er is geen business. Kartbaan, trouwpartijen... Ik smeek je, breek het af, voordat de materiaal-moeheid toe zal slaan. (foto: Klaas Driebergen)

Op slot

Hoe zou het met Julia zijn? Gisteren, vlak voor de match Oekraïne-Engeland moest ik opeens weer even aan haar denken. In de plaatselijke kunstgalerij presenteerde de Canadees-Lviv'se kunstenaar Georges Gamache zijn "Julia" aan het publiek. Daar hangt ze dan, de martelares, met vlecht en doornenkroon. "Partija Koruptsja" staat er op het hart geschreven. Julia is alles tegelijk: icoon, charismatische blondine, martelares, en net zo corrupt als alle anderen. Georges moedigde me aan om even haar rechterborst aan te raken, en ja: het slot was dicht. Net zo op slot als de hele Oekraïense politiek, losgezongen van de straat en de burger. Toch hangt de sleutel voor het grijpen. Wie zal 'm pakken? (foto: Klaas Driebergen)

HollandDoc Pogoń Lwów

Er is nu ook radio van. De sportprofessor die alle (alle) Poolse en Oekraïense voetbalfeitjes weet. De enthousiaste Marek Horban die met flair en lef een beruchte clubhistorie voortzet – vanuit het schrikwekkende niets. De oude Pool Zbigniew Jarmiłko, die alles meemaakte: de vlucht van de Polen en de burgertram die dwars door het getto reed... De prachtige clubhymne, die je als vanzelf je hand naar het hart doet brengen. En de weemoed van ‘Tylko we Lwowie’ – ‘Alleen maar in Lwów’. Och, tien minuten vliegt voorbij, maar als 't zelfs nu niet langer kan, dan dus nooit niet. En voetbalgeschiedenis is misschien de beste vorm om de geschiedenis te vatten... “Naprzód, naprzód, Lwowska druzyno – voorwaarts mannen!” Luister Sportzomerdoc HollandDoc

Icoon

Lviv is de stad van de iconen, vensters met uitzicht op de Eeuwigheid. Het nieuwe voetbalstadion is de icoon voor de aansluiting van Lviv met de rest van de wereld. Deze foto is voor mij de icoon voor de Nederlandse media-aandacht voor de stad. Want vanavond mocht ik plaatsnemen in het zenuwcentrum daarvan: naast de NOS-commentator bij de beslissende wedstrijd Denemarken-Duitsland in de 'Poule des Doods'. En wat bleek? Commentator Jeroen had ook een icoon. Tijdens de wedstrijd, tussen zijn staccato commentaar door, de harde feiten die hij dagen achtereen minutieus in zijn kop had gestampt – tikte hij af en toe zijn I-Phone aan, daar aan de rand van zijn monitor, en dan verscheen ze even aan hem. Ze heet Paula.

Voetbalhistorie! Pogoń Lwów

Op de foto zie je maarschalk Józef Piłsudski tussen de spelers van de Poolse topclub Pogoń Lwów, in 1922. Weinig mensen weten dat Lviv de bakermat is van het Poolse voetbal. In het vooroorlogse, toen nog Poolse Lwów ontstonden de drie eerste voetbalclubs van Polen. De meest beruchte was Pogoń Lwów. De club werd in de jaren twintig vijf keer landskampioen, boekte Europees succes en had fenomenale spelers. Maar de Grote Geschiedenis werd de club in 1939 fataal. De helden van Pogoń Lwów moesten vluchten toen de stad (het verdrag van Jalta) aan Stalin werd weggegeven... Maar onlangs werd de club heropgericht, door Poolse studenten in de nu Oekraïense stad Lviv. Lees het verhaal vandaag in De Volkskrant.

Vrije Markt

Het EK Voetbal is een markt. Iedereen koopt en verkoopt, zonder gêne. De UEFA verkocht het EK aan Polen en Oekraïne. Nu verkopen de Lviviany sjaaltjes, ijsjes en prullaria aan luidruchtige supporters. Hotels verkopen kamers voor een nacht, een week of per uur. Taxi’s verkopen hun ritten voor absurde woekerprijzen – totdat "Lada-Ihor" opzij keek en mij herkende, betrapt grijnslachte en alsnog 40 in plaats van 400 Hrivna vroeg... In de Fanzone verkopen de grote merken zichzelf met de agressiviteit die hun eigen is. Als de avond valt, verkopen de vrouwen hun lichaam, de mannen hun ziel... Alleen de werkelijkheid wordt gratis ingeruild. Voor niets. Voor die orgie van domme vergetelheid en sluwe berekening. En ik? Ik verkoop m'n verhalen.

Bijsluiter Vrij Nederland

Let op. Lees deze opmerkingen goed door voor gebruik: Oekraïne is een prachtig land. Het landschap is majesteitelijk. Het klimaat is perfect, om te zonnen of een boerenbedrijf te runnen. Er is een groot arbeidspotentieel aanwezig. Het is een land vol mooie mensen (vrouwen en mannen). Zij zijn vriendelijk en gastvrij. Er is heerlijk (natuurlijk) voedsel verkrijgbaar en er wordt uitstekend gekookt. Daarbij bestaat er in Oekraïne nog een echte familiecultuur die bij ons allang verdwenen is. Volgende week wordt er in Oekraïne een voetbaltoernooi georganiseerd – wat terecht is, want Oekraïne is een van de belangrijkste voetballanden van Europa. Heeft u de bijsluiter goed doorgenomen? Lees dan nu Vrij Nederland van deze week.

Eerlijk

“Een boycot van een sporttoernooi werkt averechts. Contacten met Europeanen zijn van doorslaggevend belang voor Oekraïne. Dit land is toe aan een kritische massa van burgers die politici, oligarchen en media in de gaten houdt. En een correctiesysteem voor politie en justitie. Verandering moet nu van de burgers zelf komen. Gewone mensen moeten opstaan en het goede voorbeeld geven. Ervoor kiezen eerlijk en beschaafd te leven in een oneerlijk en verziekt land. Opofferingen zijn nodig. Als we vandaag onze baan niet in de waagschaal willen stellen, zullen we morgen misschien ons leven moeten geven.” Myroslav Marynovych, oud-dissident van het Sovjet-regime en voorman van de burgerbeweging 1 December "Pershoho Hrudnya"

Wat precies.

Wegkijken gaat niet meer. Schrijven over de slechte mensenrechtensituatie doet me pijn aan het hart. Het doet afbreuk aan het feit dat de meeste Oekraïners goede mensen zijn die een relatief gelukkig leven leiden - zoals Nederlanders. Toch moet het. De afgelopen jaren was er geen aandacht voor Oekraïne. Het eeuwige relaas over een ex-Sovjetland waar het nog niet gaat zoals het moest ging vervelen. Nu willen we weten wat er mis is, soms pal naast het voetbalstadion en de fanzones van het EK Voetbal. Even zal Oekraïne dichterbij komen dan ooit. Nederlanders zullen Oekraïners ontmoeten. Na de boycot moet Europa beslissen, of het nog iets met Oekraïne wil. En zo ja, wat precies. (foto: Igor werd gemolesteerd door de politie, binnenkort in Vrij Nederland)

Doodeng

De politie-agent is de verpersoonlijking van het totaal gebrek aan recht in dit land. Het wordt steeds erger. Vandaag heb ik bij elkaar vijf kilometer gereden en ben drie keer aangehouden. Voor niks. De behandeling is soms ronduit onbeschoft, totdat ik zeg dat ik journalist ben. Vroeger bleef het bij een geintje en dan reed ik verder. Nu is het intimiderend en het kost tijd. Daardoor kwam ik vandaag te laat voor de doop van de dochter van mijn vriend. Wiens vrienden laatst door zes politieagenten beroofd en in het ziekenhuis geslagen werden. Momenteel wordt er een rechtzaak tegen hen gecreëerd… Dat Timosjenko gevangen zit is jammer voor haar, zeggen mijn vrienden. Zij heeft machtige relaties. Dat het iedereen kan overkomen en dat er geen haan naar kraait, is doodeng. (wordt vervolgd)

Pashokje Europa

Voor Oekraïne is het EK Voetbal als shoppen in Europa. “Kijken hoe het ons staat.” Deze foto is van anderhalf jaar geleden. De jonge architecte van de passagiersterminal in Lviv glom van trots en hoopte op een Europese carrière. Nu is het klaar en Lviv past en betast haar ontwerp. "Is ‘ie niet te groot?" Binnen ontmoet ik vertrouwde Lembergse boerenvriendelijkheid en stewards, beveiligers en incheck-dames die elkaar danig in de weg lopen. Buiten staan dezelfde taxi-tronies als voorheen de aangekomen passagiers op te lichten. Ach. Na het EK zal Lviv met een stoïcijns gezicht het pashokje verlaten en de jas terughangen in de winkel die Europa heet. Met een mengsel van schaamte en opluchting zal men de marshrutka instappen en terugkeren naar Lemberg. Onkruid zal het glazen paleis overwoekeren.

Europa en Oekraïne

In de vorm van een mogelijke EK-boycot van Duitsland en EC-voorzitter Barroso oefent Europa nu toch flinke druk uit op Oekraïne. “Hypocriet en veel te laat”, zeggen intellectuelen hier in Lviv. Zij klagen niet zozeer over de gevangenschap van Timosjenko –zij was hier weinig populair, Lviv was meer de regio van de ‘Oranje’ president Joesjtsjenko– maar voelen zich vooral in de steek gelaten door Europa. Na de Oranje Revolutie liet Europa het afweten, vinden ze. Europa stak namelijk geen vinger uit om Oekraïne te helpen bij het opbouwen van een ‘civil society’. Bij gebrek aan democratische structuur kon de ‘Europeanisering’ van Oekraïne niet anders dan mislukken. De gedachte is hier: “Dat durfden jullie niet, want jullie wilden de Russen niet voor het hoofd stoten.” vervolg: "De angst is terug"

Goede dictator

Wat is er mis met een goede dictator? In Kharkov (of Charkiv, zoals wij dat in Lviv plegen te zeggen) is alle macht in handen van één man. Zowel het vliegveld, de hotels als het "Nederlandse" voetbalstadion zijn eigendom van miljardair Oleksandr Yaroslavsky, een goede vriend van de burgemeester. So what? Daardoor speelt ons elftal tegen Duitsland op een glanzende grasmat, overnachten we in comfortabele hotels en vliegen we er op een mensvriendelijke manier naartoe. Laatst was ik in een dorp, waar de burgemeester ook eigenaar was van een boerderij met 90.000 hectare aan land. Hij heeft alle wegen in de omgeving aangelegd, een kerk, een school en honderd kinderen voorzien van een laptop. Uiteraard is hij de held van het dorp. Dus?

Ontwikkelingsland

In wat voor land wordt eigenlijk een EK Voetbal georganiseerd? Oekraïne is een land waar de belangrijkste oppositieleidster in de gevangenis zit. Een land dat tussen Congo en Tajikistan staat op de beruchte ‘corruptie perceptie index’ van Transparency International. Een land dat blijft twijfelen – of slim onderhandelt? – tussen een douane-unie met Poetin of met Brussel. Een land waarbij een Oranje Revolutie mislukte omdat men geen idee had van democratie. Maar ook… een land waar ruimte is. Echte natuur. Waar je lekker kunt eten. Waar mensen gastvrij zijn. Waar uitstekend Europees gevoetbald wordt door Metallurg Donetsk, Metalist Charkov en Dynamo Kiev. Waar in no-time prachtige stadions uit de grond gestampt zijn. En waar dus nog veel meer te ontwikkelen valt. Landbouw! Arbeidspotentieel! Toerisme!

Lviv telt af

Zie je de klok? Lviv telt af. Over 94 dagen, 2 uur, 9 minuten en 54 seconden barst het EK Voetbal los. De tegenstanders van Nederland spelen in Lviv. De Duitsers, Denen en Portugezen worden ontvangen in een glazen passagierspaleis. Blinkende EK-bussen -met UEFA logo- brengen hen naar de eveneens gloednieuwe Arena (35.000 zitplaatsen). De wegen zijn in orde, hotels volgeboekt, café’s hebben het bier koud gezet, nachtclubs zijn hard op zoek naar personeel en de politie spreekt nog geen woord engels. Prognose: de Portugezen en de Duitsers houden elkaar op 0-0, de Denen scoren in Lviv en in de hel van Kharkiv wint Nederland… eh… alles. Dan stijgt mijn waarde ook een beetje. Al moet ik dan weg uit Lviv, want na drie poulewedstrijden is het feest hier alweer voorbij. давай!

Training in medemenselijkheid

Oekraïne en Polen organiseren in juni samen het EK Voetbal, maar de verschillen tussen de twee landen worden almaar groter. Neem de gezondheidszorg. In Polen voldoet de zorg steeds meer aan de Europese standaarden. Maar in Oekraïne is de toestand tenhemelschreiend. Bijvoorbeeld in de psychiatrie. Artsen malen niet om patiënten en verpleegkundigen hebben geen idee hoe je hen op de juiste manier behandelt. Het ontbreekt patiënten aan bezigheid en de juiste therapieën. Hoe komt dit? En hoe krijg je goedwillende verpleegkundigen en artsen op het goede spoor? Lees mijn artikel van deze maand in Psy over de Sovjetmentaliteit in de zorg. Op Nederlands initiatief trainen Polen hun Oekraïense collega's in compassie en menselijkheid.